ह्रस्व दीर्घ संबंधी नियम

     – कवी, मती, गती, गुरू, पशू, सृष्टी, बहू.

     – पाटी, पैलू, जादू, विनंती, ही (शब्दयोगी अव्यय)

     – आणि, नि. (अपवाद)

     – परंतु, यथामती, यथाशक्ति, तथापि.

     – बुद्धिवैभव, कविमन, गतिशील, सृष्टिसैंदर्य, अणुशक्ती, विधिनिषेध, कृतिसमिती.

     – विद्यार्थिमंडळ, गुणिज, स्वामिनिष्ठा, शशिकला.

     – जे तत्सम शब्द संस्कृतामध्ये ई-कारान्त व (दीर्घी) ऊ-कारान्त (शेवटचे स्वर ई व ऊ दीर्घ असलेले) असे दीर्घ असतात, ते समासात पूर्वपदी आले असता मुळाप्रमाणे दीर्घान्तच राहतात.

     – गरिबी, माहिती, हुतुतू, सुरू

     – तत्सम शब्द-नलिनी, समिती, भगिनी, सरोजिनी.

     – खिळा, पाहुणा, पुडा, महिना, हडकुळा, पाहिले, पाहिजे, पितो, लिहितो.

    (अ) ला अपवाद : नीती, भीती, प्रीती, कीर्ती, मूर्ती, दीप्ती इत्यादी. मराठीत दीर्घान्त झालेले तत्सम शब्द.

     यांत संस्कृताप्रमाणे उपान्त्य स्वर दीर्घच लिहावा.

     (आ) ला अपवाद इतर शब्द – परीक्षा, पूजा, ऊर्जा इत्यादी.

     – गरीब, वकील, वीट, सून, वसूल, फूल, पूर, फकीर.

     अपवाद : (१) शेवटी जोडाक्षर असलेले अ-कारान्त शब्द.

     -शिस्त, क्षुद्र, दुर्ग, शुद्ध, विरुद्ध इत्यादी.

     अपवाद : (२) आधीच्या अक्षरावर (उपान्त्य) स्पष्टोच्चारित अनुस्वार असलेले अकारान्त शब्द-सुंठ, रुंद,

     डिंक, भिंत, तुरुंग, सुरुंग इत्यादी.

     – गुण, विष, मधुर, प्रचुर, मंदिर

     – हित, चकित, स्वस्तिक, स्निग्ध, शिथिल, उत्सुक, सूत्र, तीक्ष्ण, दीर्घ, सूक्ष्म, रूप, प्राचीन अर्वाचीन, पूज्य,

     पूर्व, शून्य. तसेच, उपान्त्य ॠ असलेले अकारान्त शब्द.

     – कृत्य, मृत, हृदय, कृश, विस्तृत. तसेच अ-कारान्त अक्षराआधी विसर्ग असलेले शब्द – दु:ख, नि:संशय,

     नि:स्वार्थी

     – सामाजिक, वार्षिक, क्रमिक, अगतिक, बौद्धिक, शारीरिक, पौराणिक, ऐतिहासिक.

     – आधारित, अनुसूचित, सुरक्षित, संशयित, निलंबित.

     – भारतीय, कुटुंबीय, महाराष्ट्रीय.

     – अभ्यसनीय, अवर्णनीय, माननीय, गोपनीय.

     – विपरीत, प्रणीत, अनिर्णीत.

     – चकचकीत, सुटसुटीत टवटवीत, पटाईत.

     – नातेवाईक, ठरावीक, सोशीक.

     – गरीब-गरिबास, वकील-वकिलांना, सून-सुनेला, नागपूर-नागपुरास, जीव-जीवाला

     – अपवाद : दीर्घोपान्त्य तत्सम शब्द (या शब्दांतील उपान्त्य दीर्घ अक्षर संस्कृतप्रमाणे दीर्घच लिहावे.)

     – शरीरास, गीतेत, सूत्रास, जीवाला (प्राणी या अर्थी)